Ayurvedik beslenme, işlenmiş gıdaların diyetten çıkarılmasını ve daha çok bitkisel kaynaklı gıdaların tüketilmesini önerir. Bu beslenme biçiminde, yiyeceklerin farkındalıkla tüketilmesi önemlidir. Ayurveda, beslenmenin bedensel enerjiye, yani doshaya uygun olması gerektiğini savunur. Enerjiniz veya doshanız, kilonuz, fiziksel görünümünüz, ses tonunuz, nabzınız ve yaşam tarzınız gibi faktörlere bağlı olarak belirlenir ve bu genellikle bazı testler veya uzmanlar tarafından yapılır. Baskın doshanıza uygun besinleri tükettiğinizde, zihinsel ve bedensel dengenizin korunacağına ve sağlıklı kalacağınıza inanılır. Ayurveda’ya göre, her bireyde üç tip dosha bulunur ve genellikle bu doshalardan biri baskındır.
Ayurvedaya göre nasıl beslenilir?
Ayurveda’ya göre beslenme, bireyin bedensel enerjisi olan doshasına uygun olmalıdır. Bu, genellikle işlenmiş gıdaların diyetten çıkarılmasını ve daha çok bitkisel kaynaklı gıdaların tüketilmesini içerir. Ayurvedik beslenme, yiyeceklerin farkındalıkla tüketilmesini vurgular. Bu, yemeğin tadını çıkarmanın yanı sıra, onun size nasıl enerji sağladığını ve vücudunuzda nasıl bir etki yarattığını düşünmeyi de içerir.
Ayurveda, beslenmenin bedensel enerjiye, yani doshaya uygun olması gerektiğini savunur. Enerjiniz veya doshanız, kilonuz, fiziksel görünümünüz, ses tonunuz, nabzınız ve yaşam tarzınız gibi faktörlere bağlı olarak belirlenir. Bu genellikle bazı testler veya uzmanlar tarafından yapılır.
Baskın doshanıza uygun besinleri tükettiğinizde, zihinsel ve bedensel dengenizin korunacağına ve sağlıklı kalacağınıza inanılır. Ayurveda’ya göre, her bireyde üç tip dosha bulunur: Vata, Pitta ve Kapha. Bu doshalar, belirli bir bedensel ve zihinsel özellik setine karşılık gelir ve genellikle bu doshalardan biri baskındır.
Bu ilkeler, Ayurveda’nın genel bir bakış açısını sunar. Ancak, her bireyin ihtiyaçları ve doshası farklı olduğu için, kişisel bir diyet planı oluşturmak için bir Ayurveda uzmanıyla görüşmek en iyisidir.
Dosha nedir?
Ayurveda’nın en temel kavramlarından biri olan dosha için insanın doğuştan sahip olduğu mizacı diyebiliriz. Elementler, insan vücudunda belli oranlarda bulunur. Bu dağılım, halk arasında fıtrat olarak da anılan dosha kavramını ortaya çıkartır. Her ne kadar her insan; ether, hava, su, ateş ve toprak elementlerinin tümünü bedeninde taşısa da kendine özgü bir fıtrat ile dünyaya gelir. Bu fıtrat, daha döllenme anında oluşmaya başlar. Bireyin ebeveynlerinin genetik özelliklerinden yaşam şekillerine, beslenme biçimlerinden o anki mevcut duygusal durumlarına kadar birçok faktörün sentezi sonucunda oluşur.
Ayurvedaya göre beden tipleri nelerdir?
Ayurveda, insan vücudundaki beş elementin etkileşimini ve değişimini inceleyerek üç farklı beden tipi (dosha) belirlemiştir. Bu beden tipleri şunlardır:
Vata: Vata enerjisi, hava ve boşluğun hareketi ile ilişkilidir. Bu beden tipine sahip olanlar genellikle ince yapılı, uzun bacaklı ve hareketli olurlar.
Pitta: Pitta enerjisi, ateş ve su elementlerinin enerjisi ile ilişkilidir.
Kapha: Kapha enerjisi, su ve toprak elementlerinin enerjisi ile ilişkilidir.
Her bir dosha, beş elementin tümünün etkisini taşır, ancak bazı elementler diğerlerinden daha baskındır. Örneğin, Vata doshası boşluk ve hava elementlerinden, Pitta doshası ateş ve su elementlerinden, Kapha doshası ise su ve toprak elementlerinden oluşur.
1-Pita dosha
Pitta, ısıtma anlamına gelen Sanskritçe “tap” kökünden türetilmiştir. Ateş ve su elementlerinin birleşiminden oluşan Pitta doshalar, bu elementlerin sıcak, keskin, akıcı, hafif, hareketli ve yağlı ana özelliklerini taşır. Metabolizma ve sindirim süreçlerini düzenleyen dönüşüm enerjisi ile karakterizedirler.
Fiziksel olarak, Pitta doshalar genellikle ortalama bir beden yapısına sahiptir. Diğer doshalara göre daha dengeli ve orantılı bir görünümleri vardır. Vücutları genellikle sıcak olduğu için kolayca terlerler. Ciltleri genellikle yağlıdır ve kızarıklık ve tahrişe eğilimlidir. Bu tipteki kişiler genellikle keskin bakışlara ve zekaya sahiptir. Pitta’lar, doğuştan lider ve cesur kişiler olarak tanımlanabilir.
Pitta’lar, yaz aylarında sıcak yiyecek ve içecek tüketimi veya negatif duygusal durumlarla dengesizleşebilir. Dengesizlik, mide rahatsızlıkları, cilt problemleri, öfke, hırs ve aşırı terleme gibi durumları beraberinde getirebilir.
Ayurveda beden tipi pitta olan kişiler, dengede kalmak için doğalarının gerektirdiği niteliklerin tam tersine yönelebilirler. Örneğin; sıcak gıdalar yerine ılık veya soğuk gıdaları tercih edebilirler ya da serinletici, sakinleştirici yoga akışlarına yönelebilirler. Teslim olmak, kabullenmek ya da kontrol edememek; Pitta doshalar için oldukça zor olabilir. Bu keskinliği azaltmak için meditasyon uygulamaları yapılabilir.
2-Kapha dosha
Kapha, Sanskrit dilinde “ka” (su) ve “pha” (geliştirmek) köklerinden türetilmiştir. Islak, ağır, yavaş, istikrarlı, kaba ve durgun gibi su ve toprak elementlerinin niteliklerini taşır. Kapha doshası olan kişiler genellikle yuvarlak yüz, geniş kalça, yuvarlak omuzlar ve ağır bir vücut yapısına sahiptirler. Kapha’ların kemik yapısı oldukça güçlüdür ve bu da onlara yapısal dayanıklılık sağlar. Ciltleri yumuşak ve sıkıdır, bu nedenle diğer doshaların ciltleriyle karşılaştırıldığında çok daha geç kırışır. Kapha’lar genellikle büyük ve ağırdırlar, ancak çok fazla yemek yedikleri söylenemez. Hatta kolaylıkla öğün atlayabilirler. Bedenleri soğuğa dayanıklı olsa da, genellikle soğuk hava koşullarını sevmezler.
Kapha’lar genellikle yumuşak kalpli ve empatik kişilerdir. Doğdukları yerleri, ailelerini ve yakın arkadaşlarını asla terk edemezler. Onlar için değişim oldukça zor olabilir. Bu nedenle, hayatları boyunca aynı işi yapabilirler. Kapha’ların sindirim sistemi, diğer doshalar arasında en yavaş ama en iyi çalışanıdır. Metabolizmaları yavaş çalıştığı için, çok az yemelerine rağmen kolayca kilo alabilirler.
Kapha’lar doğaları gereği ağır ve ıslaktırlar; tatlı, ekşi ve tuzlu gıdalar tükettiklerinde, soğuk ve yağmurlu hava koşullarında ve hareketsiz kaldıklarında dengeleri bozulabilir. Dengesizleşmeye başladıklarında genellikle depresyon, hazımsızlık, aşırı kilo ve obezite, alerji ve ödem gibi sorunlara eğilimli olurlar.
Kapha doshasının dengede kalması ve dengelenmesi için, Kapha’yı azaltacak keskin, acı ve buruk tatları içeren bir Ayurveda diyeti, yavaş ve ağır özelliğini azaltacak aktif ve yoğun egzersizler, ayçiçeği yağı gibi doshaya uygun Ayurvedik ürünlerle öz bakım yapmak önemlidir. Kapha’lar kolaylıkla hareketsizleşebilirler. Bu hareketsizliği kırmak için düzenli egzersiz yapmak veya planlı hareket etmek faydalı olabilir.
3-Vata dosha
Vata, Sanskrit dilinde “vah” kökünden türetilmiştir ve taşımak, hareket etmek ve araç anlamlarına gelir. Hava ve ether elementlerinin birleşiminden oluşan Vata doshası, bu elementlerin kuru, hafif, serin, kaba, ince ve hareketli özelliklerini taşır. Vata, zihinsel ve fizyolojik süreçleri düzenleyen hareket enerjisini temsil eder. Vata doshası olan kişiler genellikle fiziksel olarak zayıf bir görünüme sahiptirler. Bedenleri genellikle soğuk olduğu için sıcak hava koşullarını tercih ederler. Elleri, ayakları, dudakları ve saçları genellikle kurur ve ciltleri erken yaşta kırışabilir. Sindirim sistemleri zayıf olduğu için, yediklerini sindirememe gibi sorunlar yaşayabilirler.
Vata doshası olan kişiler genellikle zihinsel olarak aktif ve yaratıcıdırlar. Ancak, hem sosyal olmayı hem de yalnız kalmayı sevdikleri için ilgi kaybı ve odaklanma sorunları yaşayabilirler. Hafızaları zayıf olduğu için, öğrendiklerini çok kısa sürede unutabilirler. Soğuk veya kuru yiyecekler ve içecekler, soğuk hava ve mevsimler, soğuk duygular ve kurutucu ve soğutucu özelliklere sahip buruk, acı ve kekremsi tatlar, Vata’nın dengesini bozabilir. Dengesizleştiğinde, kilo kaybı, kabızlık, halsizlik, endişe ve uykusuzluk gibi sorunlar yaşayabilirler.
Vata doshası olan kişiler, dosha niteliklerini artıracak buruk ve acı tatları içeren gıdalardan kaçınarak, hali hazırda hareketli ve hızlı olan zihinlerini sakinleştiren meditasyon uygulamaları ile, ısıtan yoga akışları yaparak ve günlük rutinlerinin bir parçası olan öz bakımlarını Ayurvedik ürünlerle yaparak dengelerini koruyabilirler. Vata’lar, hareketli ve aktif bir yaşam tarzını çok sevseler de, bu yaşam tarzı onların dengesizleşmesine neden olabilir. Bu nedenle, Vata’ların kendilerine huzur bulabilecekleri sessiz ve sakin bir ortam oluşturmaları ve kendilerine zaman ayırmaları çok önemlidir.
Beden tiplerine göre nasıl beslenilir?
Ayurvedik beslenme, tüm işlenmiş gıdaların diyetten çıkarılmasını, daha çok bitkisel kaynaklı gıdaların tüketilmesini ve yiyeceklerin bilinçli bir şekilde yenilmesini önerir. Ayurveda’ya göre, beslenme biçimimiz, bedensel enerjimiz yani doshamızla uyumlu olmalıdır. Doshamız; kilomuz, fiziksel görünümümüz, ses tonumuz, nabzımız ve yaşam tarzımız gibi faktörlere bağlı olarak belirlenir. Baskın doshamıza uygun gıdalar tüketmek, zihnimizin ve bedenimizin dengede ve sağlıklı kalmasını sağlar. Ayurveda’ya göre üç tip dosha vardır: Vata, Pita ve Kapha. Her bireyde bu üç dosha bulunur, ancak genellikle biri baskındır.
Vata: Vata, bedensel işlevleri düzenleyen enerji olarak kabul edilir. Ayurveda’ya göre Vata tipi kişiler genellikle ince kemikli, kuru ciltli, soğuk ve hızlı yapıdadır. Dengeli bir Vata, yaratıcılık ve enerji getirirken, dengesiz bir Vata endişe ve stres yaratır. Vata dengesiz veya baskın olan kişilerin tatlı, tuzlu ve ekşi tatları tercih etmeleri, yağlı ve sıcak yiyecekler yemeleri önerilir. Soğuk, çiğ ve acı yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Fesleğen, defne, tarçın, karanfil ve adaçayı Vata’ya uygun ot ve baharatlardır.
Pita: Pita, metabolik işlevleri düzenleyen enerji olarak kabul edilir. Ayurveda’ya göre Pita tipi kişiler genellikle orta kemikli, sıcak ve hareketli yapıdadır. Dengeli bir Pita, zeka ve memnuniyet getirirken, dengesiz bir Pita öfke ve anksiyete yaratır. Pita dengesiz veya baskın olan kişilerin tatlı, acı ve keskin tatları tercih etmeleri, ekşi ve tuzlu tatlardan uzak durmaları önerilir. Sandal ağacı, yasemin, nane, lavanta, rezene ve papatya Pita’ya uygun ot ve baharatlardır.
Kapha: Kapha, büyüme ve gelişmeyi düzenleyen enerji olarak kabul edilir. Ayurveda’ya göre Kapha tipi kişiler genellikle iri kemikli, soğuk ve ağır yapıdadır. Dengeli bir Kapha, sevgi ve hoşgörü getirirken, dengesiz bir Kapha güvensizlik ve kıskançlık yaratır. Kapha dengesiz veya baskın olan kişilerin acı, keskin ve buruk tatları tercih etmeleri, tuzlu ve yağlı yiyeceklerden uzak durmaları önerilir. Karanfil, ardıç, mercanköşk ve tarçın Kapha’ya uygun ot ve baharatlardır.
Ayurvedik beslenme listesi örneği nedir?
Ayurvedik beslenme, sağlıklı bir yaşam sürdürme ve hastalıklarla bitkisel çözümler bulma üzerine yoğunlaşır. İşte bazı örnek yiyecekler:
Sebzeler: Enginar, kuşkonmaz, pancar, havuç, salatalık ve pişmiş soğan gibi sebzeleri tercih edebilirsiniz.
Meyveler: Tatlı patates, avokado, hurma, incir, şeftali, ananas ve erik gibi meyveler idealdir.
Tahıllar: Kuskus, pirinç ve pişmiş yulaf ezmesi gibi tahıllar tüketilebilir.
Tatlandırıcılar: Akçaağaç şurubu, meyve suları, çaylar, bal ve süt ürünleri tatlandırıcı olarak kullanılabilir.
Protein Kaynakları: Tavuk, hindi, balık ve yumurta gibi protein kaynaklarına yer verilebilir.
Baharatlar: Kişniş ve kekik gibi baharatlar tercih edilebilir.
Ayurvedik beslenme genellikle kişinin doshasına (vücut tipine) göre düzenlenir. Bu nedenle, bu liste genel bir rehber olup, kişinin kendi doshasına göre ayarlanabilir.
