Besin olarak aldığımız proteinlerin işlenmesinin bir sonucu olarak vücudumuzda ürik asit üretilir. Sağlıklı bir metabolizmada vücudumuzdan atılması gereken ürik asit gerektiği gibi atılamaz ve ürik asit metabolizmasındaki bozukluğa bağlı olarak kanda birikmeye başlarsa bu durum gut hastalığına sebep olur.
Gut hastalığı, kişinin hayat kalitesi üzerinde ciddi olumsuz etkilere sahip metabolik bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip kişiler hem iş hem de sosyal çevresiyle kurduğu ilişkilerde konfordan özgüven kaybına kadar pek çok alanda sıkıntılar çekebilir. Kadınlara göre erkeklerde daha çok görülen bu hastalığın meydana gelmesinde en büyük etken yeme içme alışkanlıklarıdır. Bazı gıdaların gereğinden fazla alınıp, bazılarının yeterince alınmaması, yani dengesiz beslenme bu hastalığı tetikleyen en önemli faktör olsa da gerek başka metabolik rahatsızlıklar, gerekse genetik faktörler bu hastalığın çıkışında rol oynayabilir.
Gut Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Gut hastalığının en belirgin göstergesi gece ya da sabaha karşı meydana gelen eklem şişmeleri ve ağrılarıdır. Bu ağrılar sıklıkla romatizma hastalığıyla karıştırılsa da sorun eklemlerle ilgili değil genellikle metabolizma ile ilgilidir. Ancak gut hastalığına sebep olan sorun metabolik değil de boşaltım sistemiyle alakalıysa karın ağrısı, bel ağrısı, idrar boşaltımında da kan ya da taş görülebilir.
- Şiddetli Eklem Ağrısı: Gut atakları sırasında, genellikle bir eklemde (en sık ayak başparmağında) şiddetli ağrı oluşur. Ağrı ilk 4-12 saat içinde en yoğun seviyededir.
- Kalıcı Rahatsızlık: Şiddetli ağrının ilk günlerinden sonra, eklemdeki rahatsızlık birkaç gün veya hafta boyunca sürebilir. Ataklar arasında, hastalar genellikle ağrısız dönemler yaşar.
- Eklemde Kızarıklık ve Şişlik: Etkilenen eklem şişer, kızarır ve sıcak hissedilir. Cilt dokusu gergin ve parlak olabilir.
- Eklem Hareketliliğinde Azalma: Gut ilerledikçe, etkilenen eklemde hareket kısıtlılığı gelişebilir.
- Topi: İlerleyen gut vakalarında, ürik asit kristallerinin birikimi sonucu deri altında sert nodüller (topi) oluşabilir. Bu nodüller genellikle ağrısızdır ve eklem çevresinde, kulaklarda, dirseklerde veya diğer bölgelerde görülebilir.
- Ani ve Geceleyin Başlayan Ataklar: Gut atakları genellikle ani başlar ve sıklıkla geceleyin, eklemde yanma hissi ile kendini gösterir.
Gut Hastalığının Teşhisi Nasıl Konur?
İlk aşamada fizik muayene ve hasta öyküsü detaylıca dinlendikten sonra kandaki ürik asit miktarının yüksek olup olmadığına bakılır. Daha sonra kesin teşhis için eklem sıvısından örnek alınarak laboratuvarda ürik asit kristallerinin incelenmesi sonucunda kesin teşhis konulabilir.
Gut Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Gut hastalığı için ilk görüldüğü dönemlerde gerekli önlemler alınmazsa hastalık, ileride ciddi eklem rahatsızlıklarına ve sorunlarına yol açabilir. Metabolik bir hastalık olduğu için tedavi süresince yeme içme alışkanlıkları mutlak suretle düzenlenir. Kişinin yaşadığı hastalığın ağrılı ya da ağrısız dönemde olmasına göre iltihap önleyici “antienflamatuar” ilaçlar ve ağrı kesiciler kullanılır. Sorun boşaltım sisteminde ise böbrek taşı oluşumuna karşı başka ilaçlar da kullanılabilir.
Gut Hastaları Nasıl Beslenmelidir?
Öncelikle, sağlıklı bir metabolizmaya sahip olmak için dengeli ve düzenli beslenme şarttır. Ancak gut hastalarının, kanlarındaki ürik asidi daha fazla artırmaları için sakınmaları gereken bazı besinler mevcuttur. Bunların başında protein açısından zengin ürünler gelir. Her ne kadar vücudumuzun temel yapı taşı olsa da proteinin fazla tüketilmesi başta gut olmak üzere başka hastalıklara da sebep olabilir. Bu sebepten ötürü öncelikle kırmızı et tüketimi azaltılmalıdır. Günlük 2 avuç içi kadar etten fazlası ve aşırı yağlı et tüketiminden uzak durulmalıdır. Ayrıca her türlü sakatat, sucuk, salam, sosis gibi işlenmiş et ürünleri, sardalye, kabuklu deniz ürünleri, ördek, kaz ve küçük balıklar da gut hastaları için sakıncalıdır.
Günlük 2 avuç içinden fazla olmamak kaydıyla az yağlı kuzu, dana, hindi, tavuk eti ve büyük balıklar yenebilir. Fakat et yenilmesi durumunda mutlaka yağsız yoğurt, yağsız süt, ayran vb. besinler de alınarak ürik asidin dengelenmesine yardımcı olunmalı.
Gut hastalarının dikkat etmesi gereken bir başka gıda grubu ise baklagillerdir. Özellikle mercimek, nohut, kuru fasulye gibi protein açısından zengin ürünlerle ıspanak ve karnabahar gibi sebzeler de dikkatle tüketilmelidir. Bezelye, mantar ve kuşkonmazdan ise mümkünse uzak durulmalıdır.
Gut hastaları açısından dikkat edilmesi gereken ve tüketilmesi oldukça sakıncalı olan başka bir gıda grubu da mayalı yiyecekler, karbonatlı yiyecekler ve kuruyemişlerdir. Ayrıca, doktor perhiz için aksini söylemediği sürece esmer gıdalardan da kaçınılmalıdır. Kızartmalardan uzak durulmalı, yumurta vb. gıdalarda haşlama tercih edilmelidir. Alkolden kesinlikle uzak durulmalı, katı yağ, margarin ve iç yağların her türlüsü hastanın diyetinden kesinlikle çıkarılmalıdır.
Yukarıdaki paragraflarda sayılanların dışında yer alan her türlü sebze, meyve ve tahıl ürünlerinin tüketimi ise güvenli sayılmaktadır. Beyaz ekmek, hububatlar ve pirinç tüketiminde ciddi bir sıkıntı olmasa da bunların da fazla alımından kaçınılmalıdır. Kiraz, yaban mersini, çilek, kabak, salatalık gibi ürik asidin dengelenmesine yardımcı olan ve tercihen bol sulu sebze ve meyveler tüketilmelidir.
Yağ kullanımında fındık ve zeytin yağı tercih edilmesi daha sağlıklıdır. Kereviz tüketiminin ise gut hastalığına iyi geldiğini kanısı yaygındır. Ancak burada tüketilmesi tavsiye edilen gıdaları bol bol tüketmek iyi bir tercih değildir, zira önemli olan bu gıdaları ölçülü ve dengeli tüketmektir, zira bir şeyin fazla tüketimi metabolizmanın dengesini bozmaya yönelik bir davranıştır.
Düzenli su tüketimi ise metabolik faaliyetlerin doğru işlemesi ve boşaltım sisteminin sağlıklı çalışması açısından en önemli meselelerden biri olmakla birlikte kişi yalnızca yediklerine içtiklerine dikkat ederek değil, aynı zamanda bunları düzenli ve sık aralıklarla, az miktarlarda tüketerek yapmak da önemlidir.
Metabolizma ve dolaşımın doğru şekilde işlemesi için ise vücudun hareketleri de en az yediklerimiz ve içtiklerimiz kadar önemli olup, sağlıklı beslenmenin yanında günlük hafif egzersiz ve aktiviteler de ihmal edilmemelidir.
Doktorun tavsiye edip onayladıklarının dışına çıkılmaması, eğer doktorunuz ilaç kullanımında sizlere ekstra önermediyse aspirin alınmaması gerekmektedir.
Gut Hastalığında Semptomları Hafifletecek Etkenler Nelerdir?
Öncelikle gut hastalığının erken aşamada teşhisi, hastalığın ilerleyip ileride daha büyük eklem hasarlarına sebep olmaması açısından önemlidir. Sağlıklı bir metabolizmaya sahip olmak için önceden belirtilen diyete uyulup, ağır ve yağlı öğünlerden kaçınılmalı, yüksek proteinden, özellikle de kırmızı etten uzak durulmalı, stresten mümkün olduğunca sakınılmalı ve egzersiz yapılmalıdır. Kişinin ideal kilosunun üzerinde olması pek çok hastalığa sebep olduğu gibi gut hastalığına da zemin hazırlayabilir. O yüzden sağlıklı bir yaşam tarzına bir an önce başlamak ve hayat kalitesini arttırmak için doğru ve dengeli beslenmek, düzenli spor yapmak, manevi aktivitelerle stresi günlük hayattan uzak tutmak gut hastalığının tedavisinde en önemli başlıklardır.
Şiddetli eklem ağrılarının olması durumunda ise iltihap önleyici ilaçlar ve buz uygulaması tedavinin geneline etki etmese de kısa süreli rahatlamalar sağlayabilir.
Gut Hastası Olanlar Hangi Takviyeleri Kullanmalıdır?
Gut hastalığının semptomlarını artırabileceğinden bazı vitaminlerden kaçınmalısınız. Bu vitaminler arasında Niasin ve A vitamini bulunur. Ancak doktorlar, özellikle beslenme eksiklikleri varsa, gut hastalarına bazı vitaminler reçete edebilirler.
Eksikliklerin giderilmesine yardımcı olan ve doktorların gut hastalarına reçete edebileceği bazı takviyeler şunlardır:
- C, E ve B kompleks vitaminlerinin yanı sıra magnezyum, çinko, kalsiyum ve selenyum içeren multivitaminler gut hastalığı tedavisinde kullanılabilir.
- Omega-3 yağ asitleri, genellikle balık yağı formunda alınan takviyeler tercih edilebilir.
- C vitamini
Ayrıca, enflamasyonu azaltmak ve ağrıyı azaltmak için kullanılacak bir diğer popüler besin ise omega-6 yağ asitleri ya da özellikle gama-linolenik asittir. Bu asit, siyah frenk üzümü tohumu yağı, çuha çiçeği yağı ve hodan yağı gibi yağlarda bulunabilir. Çuha çiçeği yağı takviyesi almak GLA alımınızı arttırmanın harika bir yoludur.
Bu takviyelere ek olarak, gut hastalığınız varsa bazı bitkileri almanız güvenlidir. Otlar sağlığı destekleyebilir ve vücudun sistemlerini güçlendirmeye ve tonlamaya katkıda bulunabilir. Alınabilecek popüler şifalı bitkiler arasında kızılcık, yeşil çay, şeytan pençesi, kedi pençesi, bromelain ve zerdeçal yer alır.
Yeni bir vitamin, takviye ya da bitkisel ilaç rejimine başlamadan önce mutlaka doktorunuza danışın ve hangi beslenme takviyesi türünün sizin için uygun olduğunu öğrenmeniz, takviyelerden alacağınız verimi maksimuma çıkarma konusunda sizlere yardımcı olacaktır.
