Kulağımıza yabancı gelmeyen potasyum, besinlerde bulunur. Yaşamsal bir öneme sahiptir. Eksikliği pek çok soruna neden olur. Peki potasyum nedir? Potasyum vücudun ihtiyaç duyduğu bir mineral ve elektrolittir. Çoğumuzun özellikle muzda var olduğunu bildiğimiz potasyum, aslında vücudun tüm fonksiyonları için yüksek öneme sahiptir. Sinirler, kaslar ve kalbin sağlıklı bir şekilde çalışmasına besin değerlerinin ve atıkların hücreler arasında taşınmasına yardımcı olur.
Potasyum Ne İşe Yarar?
“Potasyum ne işe yarar?” dendiğinde yaşam için vazgeçilmez olduğu cevabı verilebilir. Elektrolit olması sebebiyle sinirlerin uyarılara karşı yanıt vermesi ve kasların kasılmasında önemli bir rol oynaması. Bu kaslara elbette kalp kasları da dahildir. Tuzdaki sodyumun kan basıncını yükseltmedeki etkisini dengeler. Böbrekleriniz vücudunuz için uygun miktarda potasyum alınmasını sağlar. Ancak kronik böbrek rahatsızlıkları olanlarda fazla potasyum vücuttan atılamayabilir. Bazı ilaçların potasyum seviyesini yükseltebileceğini unutmamakta yarar vardır.
Potasyum Nasıl Çalışır?
Potasyum, bir kimyasal elementtir. Simgesi K ve atom numarası 19 dur. Potasyum adını izole edildiği Potas olarak da bilinen potasyum karbonattan almıştır. Potasyum yumuşak, gümüş-beyaz renkli alkali bir metaldir. Doğada deniz suyunda ve pek çok mineralde diğer elementlere bağlı olarak bulunur. Havada hızla oksitlenir ve suya karşı da çok aktif olduğu bilinmektedir. Potasyum, pek çok açıdan sodyuma kimyasal olarak benzese de yaşayan organizmalarda, özellikle de hayvan hücrelerinde, sodyumdan farklı muamele Potasyum vücutta sodyum ile birlikte çalışarak sıvı dengesini ve hücre içi sıvının devamlılığını sağlar. Vücutta iskelet ve kalp kası aktivitesi için potasyuma ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun yanı sıra temel besin öğelerinden karbonhidrat ve protein metabolizmasında yer alan potasyum vücudun temel enerji kaynağı olan glikozun glikojen şeklinde depolanmasını ve protein biyosentezini sağlamaktadır. Ayrıca potasyum eletrokimyasal uyarıların iletimini sağlamakta ve kas kasılmasını düzenlemekte iş görür. Kandaki seviyesinin düşük olmasına hipokalemi, yüksek olmasına hiperkalemi denir.
Potasyum Hangi Durumlarda Kullanılabilir?
Potasyum içeren yiyecekler tüketilmesi günlük potasyum ihtiyacını karşılamak için genellikle yeterlidir. Örneğin yarım kâse kuru kayısı günlük potasyum ihtiyacınızın yüzde 23’ünü, 1 kâse mercimek yüzde 16’sını, 1 orta boy yüzde 9’unu karşılar. Mercimek, fasulye, patates, muz, balkabağı, ıspanak, brokoli, avokado, pancar yaprağı, portakal, domates, kavun, badem ve soya sütü, süt ve süt ürünleri, badem, kaju, somon ve tavuk gibi besinleri günlük öğünlerinizde tüketmeye çalışın. Kuru üzüm ve kuru kayısı gibi besinleri de sağlıklı potasyum kaynağı olarak ara öğünlerinizde yiyin. Günlük besinlerden alacağınız en az 400-800 mg kadar potasyum almanız gereklidir. 12 aya kadar olan bebeklerin potasyum ihtiyacı anne sütü ve ek gıdalardan karşılanabilir. Potasyum takviyesi sadece doktor kontrolünde alınmalıdır.
Potasyum Nasıl Kullanılır?
Potasyum eksikliği tespit edilmeden ve hekim önerisi olmadan potasyum takviyesi almak sağlıklı değildir.
Potasyum Nasıl Tüketilir?
Düzenli ve dengeli beslenme programı uygulayan bireylerde potasyum ihtiyacı genellikle oluşmaz. Siyah üzüm, patates, kuru erik, kuru kayısı, incir, böğürtlen, bezelye, enginar, kabak, muz, ıspanak, somon, mercimek, fasulye, avokado, domates, greyfurt, incir, kivi, böğürtlen, havuç ve pancar gibi yiyecekler potasyum bakımından zengin besinlerdir. Araştırmalara göre ise potasyum bakımdan zengin yiyecekler tüketmek hipertansiyon riskinin önüne geçer. Potasyum oranı yüksek olan gıdaların hiperkalemi durumunda potasyum seviyesini düşürmek için önce sebze veya meyveleri dilimleyip 2 saat suda beklettikten sonra tüketilmesi tavsiye edilir.
Potasyum Günlük Tüketim Miktarı Ne Kadar Olmalıdır?
Potasyum normal değeri yaşa ve cinsiyete göre değişkenlik gösterir. Günlük potasyum değerlerinin şöyle olması uygundur.
- 0-6 aylık bebeklerde 400 mg
- 7-12 aylık bebeklerde 860 mg
- 1-3 yaş bebeklerde 2000 mg
- 4-8 yaş arası çocuklarda 2300 mg
- 9-13 yaş kız çocuklarda 2300 mg
- 9-13 yaş erkek çocuklarda 2500 mg
- 14-18 yaş kız çocuklarda 2300 mg
- 14-18 yaş erkek çocuklarda 3000 mg
- 19 yaş ve üzeri kadınlarda 2600 mg
- 19 yaş üzeri erkeklerde 3400 mg
- Hamile ve emziren kadınlarda 2800-2900 mg
Günlük potasyum alımının ortalama olarak kadınlarda 2320 mg, erkeklerde 3016 mg olması yeterlidir. Günlük potasyum alımınız bu sayıların altındaysa potasyum eksikliği gelişebilir. Ayrıca doktorunuz kalp kontrolü amacıyla elektrokardiyogram isteyebilir. İstenmeyen durumlar için mutlaka doktor tavsiyesine başvurulması gerektiğini unutmayalım ve potasyum düşüklüğü ve yüksekliği en doğru kan testi ile anlaşılabilir.
Potasyum Hangi Gıdalarda Vardır?
Peki potasyum hangi besinlerde bulunur? Potasyum içeren besinler çeşitlidir. Potasyum kaynakları şöyle sıralanabilir:
- Meyveler
- Tahıllar
- Fasulyeler
- Süt ve süt ürünleri
- Sebzeler
- Ispanak gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler, üzüm ve muz gibi meyveler, havuç ve patates gibi kök sebzeler, limon ve greyfurt gibi asidik meyveler iyi birer potasyum kaynaklarıdır.
Potasyum Özellikleri Nelerdir?
Potasyum beslenmede hayati bir mineraldir. Hayvan hücrelerindeki asıl pozitif katyon olduğundan, vücuttaki sıvı ve elektrolit dengesini sağlamak için önemlidir. Potasyum, ayrıca hayvanlarda kas kasılması ve sinir akımı gönderimi için önemlidir. Vücut sıvısındaki potasyum eksikliği ishal ve kusmaya yol açar, ölümcül olabilir (hypokalemia). Potasyum eksikliği sonucu kas güçsüzlüğü, kalp atışı anormallikleri ve dolaşım bozukluğu, refleks yavaşlaması ve nefes almada güçlük, halsizlik görülebilir.
Yeterli miktarda potasyum almanın en iyi yolu değişik türde yemekler yemektir. Düzenli beslenen insanlar genelde potasyum katkısına ihtiyaç duymazlar. Potasyumca zengin besin maddeleri: Lahana, brokoli, pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler, zeytin, balık, portakal suyu, patates, muz, hurma, incir, avokado, kayısı, badem, fındık ve süt ürünleridir. Araştırmalar yüksek potasyum içeren besinlerle beslenmenin hipertansiyon riskini düşürdüğünü göstermektedir.
Potasyum Faydaları Nelerdir?
Sinir sinyallerinin iletilmesi, kas kasılmaları, sıvı dengesinde ve çeşitli kimyasal reaksiyonlarda büyük rol oynar. Potasyum ayrıca kasların kasılması ve normal kan basıncını destekler. Potasyumun düşmesini önlemek önemli. Özellikle yüksek tansiyonu tedavi etmek ve felci önlemek için potasyum düşüklüğü tedavi edilmelidir. Potasyum faydaları şöyle sıralanabilir: Potasyum sayesinde kan damarları genişleyerek kan basıncını düşebilir. Kardiyovasküler hastalıklar için bir risk faktörü olan yüksek tansiyon ve felç gibi kardiyak risklerden yeterli potasyum ile korunmak mümkün olabilir. Düşük potasyum kemiklerdeki kalsiyum kaybına neden olurken idrarla daha fazla kalsiyumun atılmasına, dolayısıyla böbrek taşı oluşumuna yol açabilir. Potasyum böbrek taşı oluşumundan korur. Potasyum kemikleri de besler. Kemik yoğunluğunu yüksek tutmak için potasyum dengesini korumak oldukça önemlidir. kemik erimesine karşılık önlem de yeterli potasyum ile mümkündür.
Potasyum vücutta su tutulmasını azaltmaya yardımcıdır. Kas kütlesinin korunmasında da potasyum etkilidir.
Potasyum aynı zamanda elektrolittir. Bu özelliğiyle hücre içi sıvı elektrolit dengesini sağlamada çok fazla önem taşır. Sıvı elektrolit dengesi ve aşağıdaki gibi hayati önem taşıyan olayların kilit noktasıdır.
- Kan basıncı
- Sinir iletimi
- Hücre pH dengesi
- Kas kasılması
- Kalp ritmi
- Hipertansiyona karşı önleyici etki gösterir
- Osteoporoza karşı korur
- Kalp sağlığını destekler
- Selülit görüntüsünü azaltır
- Kaygı ve stresi azaltır
Yapılan araştırmalara göre, potasyum bakımından zengin besinleri tüketmek kan basıncını düşürerek hipertansiyona karşı koruyucu etki gösterir. Yalnız bu hususta böbrek hastalarında potasyum tüketimine dikkat edilmelidir. Araştırmalara göre potasyum bakımından zengin beslenmek, kemik yoğunluğunu artırır, kemik sağlığı için olumlu etki göstererek osteoporoz ve çeşitli kemik hastalıklarına karşı korur. Potasyum kalp ritminin sağlıklı şekilde kalmasını sağlar. Kalp ritmi bozukluğunda potasyum eksikliği de düşünülmelidir. Günlük diyette çoğunlukla sodyum tüketilirken potasyumun yeterli seviyede tüketilmemesi selüloit oluşumuna sebep olan faktörlerden biridir. Buna bağlı olarak potasyum bakımından zengin besinlerin tüketimiyle selüloit görünümü azalır. Potasyum sinir iletiminde çok önemli bir göreve sahip olduğu için mental (bilişsel) olaylarda destekleyici rol oynar. Aynı zamanda potasyumun, kortizol ve adrenalin gibi stres hormonlarının sentezinde ve salgılanmasında dengeleyici görevi vardır.
Potasyum Kullanmanın Yan Etkileri Nelerdir?
Vücutta potasyum yüksekliği belirtileri genellikle geç ortaya çıkar. Vücut, potasyum yüksekliğini belli bir süre dengeleyebilir fakat kandaki değeri 6.5 mmol ve üzeri olduğunda nefes almada zorluk, düzensiz kalp atımı, kaslarda kramp ya da felç gözlenebilir. Potasyum yüksekliği belirtilerinin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir.
- Yorgunluk
- Halsizlik
- Kusma
- Aritmi
- Ellerin ve ayakların uyuşması
- Bilinç kaybı
- El, kol ve bacak kas zayıflığı
- Kalp çarpıntısı
- Mide bulantısı
- İshal
- Böbrek taşı
- Böbrek yetmezliği
Potasyum Kullanılırken Nelere Dikkat Edilmeli?
Potasyum yüksekliğinin tedavisinde öncelikle potasyum açısından zengin gıdaların tüketilmemesi önerilir. Uzak durulması gereken gıdalar ise patates, kakao, kahve, sakatat ürünleri, kuru baklagiller ve sebzelerdir. Bunların sonucunda potasyum seviyesinde anlamlı ölçüde değişme gözlenmezse kişi, hekim tarafından diyaliz işlemine yönlendirme yapılabilir. Diyaliz sayesinde kan temizlenir. Potasyum miktarının yüksek olması durumunda solunum yetmezliği, solunum yollarında gözüken düzensizlik, kalpte ritim bozuklukları ve kalpte yüksek miktarda toksik madde oluşması gibi hayati fonksiyonları ciddi şekilde etkileyebilecek sağlık sorunlarına sebebiyet verebilir. Potasyum eksikliğinde kişiye genellikle oral yolla potasyum glukonat ve potasyum klorür uygulanır. Bu ilaçların en sık görülen yan etkileri; hipotansiyon, kol ve bacaklarda uyuşma, ten renginde solma, kalp ritmine bozulma olarak görülebilir. Yan etkileri göz önüne alındığında bu ilaçların kullanımı hekim kontrolünde olmalıdır. Bunun yanı sıra potasyum açısından zengin gıdalar tüketilebilir. Hastanın potasyum eksikliğine yol açabilecek bir ilaç kullanımı varsa duruma göre kesilebilir. İshal ya da kusmadan kaynaklı görülen potasyum eksikliğinde bu durumların önüne geçilmesi gerekir. Potasyum eksikliğinin tedavi edilmemesi durumunda ciddi komplikasyonlar görülebilir.
Kimler Potasyum Kullanabilir?
Neredeyse her yaş kategorisi potasyum kullanabilir. Her yaşın ve kullanan kişinin durumuna bağlı olarak dozlar değişebilir. Bu sebeple en önemli şey doktorunuzun tavsiyesi ve takibi olduğunu söylemekte yarar vardır. Hamile kadınlar için günlük alınması gereken potasyum miktarı yetişkinlerle aynıdır ancak emziren kadınlarda potasyum ihtiyacı artabilir. Potasyum değerinin hamilelik sürecinde takip edilmesi hem annenin hem bebeğin sağlığı için çok önemlidir. Potasyum yüksekliği ya da düşüklüğü hayati önem taşımaktadır. Erken tanı ile tedavisi daha kolaydır. Yukarıdaki semptomlardan biri veya birkaçı görüldüğünde ya da rutin yapılan kan testinde görülen anormal potasyum değerinde donanımlı ve uzman hekimlerin görev aldığı bir hastanenin acil servisine başvurulması gerekir. Potasyum ilaçlarının bilinçsiz olarak kullanılması büyük risk oluşturur ve sağlığınıza ciddi zarar verebilir. Bu zararlar böbrek yetmezliği, böbrek taşı, kalp krizi, felç, sinir ve solunum sistemi rahatsızlıkları olarak karşımıza çıkabilir. Bu nedenle ilaçların hekim kontrolünde düzenli olarak alınması tavsiye edilir.
Potasyum Kaç Kalori?
Potasyum Kloridin 100 gramında 0.01 kalori vardır ve besin değeri olarak: içermektedir.
