Tatlı patates, diğer adıyla kırmızı patates, kahkahaçiçeğigiller familyasından nişastalı ve tatlı bir bitki türüdür. Şekeri içeriği yüksek olduğundan dolayı tatlı patates olarak adlandırılır. İçeriğindeki bu yüksek şeker nedeni ile şeker pancarının muadili olarak dikkat çekmektedir. Kök sebze olarak bilinen tatlı patatesin kendi içerisinde 25 çeşidi vardır. Tatlı patatesin kabuklu dış kısmı ve etli iç kısmının renkleri birbirinden farklıdır. Dış kabuk kısmı ince ve kahverengi bir şekle sahiptir. Etli iç kısmı ise turuncu olmakla birlikte mor veya sarı renklere de sahip olabilir. İçeriğinde beta karoten bulması nedeni ile havuç, patates ve bal kabağı arasında bir tada sahiptir. Bu özelliği sayesinde tatlı tariflerde de tuzlu tariflerde de kullanılır.
Yumruları tüketilebildiği gibi taze yaprakları ve filizleri de tüketilebilir. Klasik patatesten en çok bu yönüyle ayrılır. Çünkü klasik patatesin yumru kısmı haricindeki hiçbir bölümü tüketilemez. Tatlı patates aynı zamanda klasik patatese oranla daha sağlıklı ve lezzet olarak da daha farklı bir alternatiftir. Ayrıca tıpkı klasik patates gibi içeriğinde karbonhidrat vardır ancak tatlı patates daha sağlıklı bir karbonhidrat kaynağı olarak bilinir.
Tatlı patates sadece organik tarım ile üretimi yapılan bir sebzedir. Diğer tarım metotları ile üretimi yapıldığı takdirde lezzetini ve aromasını kaybeder. Günümüzde organik beslenmenin önemi büyük olduğundan her geçen gün tatlı patatesin değeri daha da artmaktadır.
Tatlı patatesin yetişme şartlarının uygun olması için ortalama 24 °C sıcaklık derecelerinde, bol güneşli, ışıklı gündüzlerde ve ılık gece ortamında iyi şekilde büyür, düşük sıcaklıklara dayanıklı değildir. Ekiminden yaklaşık 50 ila 60 gün sonra yumrular oluşmaya başlar. Yumrulu kökler 2 ila 9 ay arasında olgunlaşır. Yumruların köklenmesinden sonra oluşan filizlerin fide olarak kullanılmasıyla yetiştirilir. Tohumları sadece üreme için kullanılır. Yetişirken pestisitlere nadiren ihtiyaç duyulur.
Tatlı Patatesin Besin Değerleri Nedir?
Tatlı patates dünya üzerinde bilinen en faydalı sebzelerden biridir. Lezzetli oluşu ve birçok faydasının bulunması ile yurt dışında sık sık kullanılan bitkilerdendir. Türkiye’de daha az yaygın olsa da gün geçtikçe kullanımı artmaktadır. 100 gram tatlı patatesin içeriğindeki besin değerleri aşağıda listelenmiştir:
- Karbonhidrat (g): 20,12
- Protein (g): 1,57
- Yağ (g): 0.05
- Lif (g): 3
- Kolesterol (mg): 0
- Sodyum (mg): 55
- Potasyum (mg): 337
- Kalsiyum (mg): 30
- Vitamin A (iu): 0
- Vitamin C (mg): 0
- Demir: 0.61
Tatlı Patates Ne İşe Yarar?
Tatlı patatesin birçok yönden faydası bulunur, tüketilmesi oldukça önemli sebzelerdendir. Düzenli tüketildiği takdirde pek çok sağlık sorununa iyi geldiği bilinir. Mide ve bağırsakta oluşacak sorunlara karşı önleyici özellikleri vardır. İçerisindeki lif ve antioksidanlar sayesinde sindirim sistemini destekler ve kabızlığı önler. Ayrıca beyin ve göz sağlığında da bir kadar etkilidir, buralarda oluşacak hastalıkların da önlenmesine yardım eder. Üst solunum yolları hastalıklarına da iyi gelir. Her ne kadar içerisindeki şekerden dolayı tatlı ismini alsa da uygun miktarda tüketilmesi ile beraber glisemik indeksi düşük olduğu için kan şekerini seviyesini düzenleme özelliğine sahiptir ve şeker hastaları için faydalıdır. İçeriğindeki B6 vitamini sayesinde vücudun dinç kalmasını sağlar. Bunların yanı sıra uyku problemleri yaşayan kişilere de iyi gelir.
Tatlı patates, kilo verme amacıyla da kullanılabilir. Doğru miktarda tüketildiği takdirde kilo vermeyi sağlar. Tok tutucu özelliğiyle aniden gelen açlıkların önüne geçerek kilo vermeye yardımcı olur. İçerisindeki lif oranının yüksek olması sayesinde kilo vermeyi hedefleyen diyet listelerinde bulunur.
Tatlı Patatesin Faydaları Nedir?
Tatlı patates içerisinde bulunan vitamin, mineral, lif ve antioksidanlar sayesinde birçok faydası bulunan önemli bir sebzedir. Klasik patatesten daha kaliteli karbonhidrata sahip olduğundan daha çok yararı vardır. Tatlı patatesin faydalarından yararlanmak için tüketilmesi önerilen miktarın üzerine çıkılmaması gerekir. Tatlı patatesin faydaları aşağıda listelenmiştir:
- Karaciğer yağlanması ve kalp krizi risklerini önemli miktarda azaltır.
- Cilt ve prostat kanseri risklerini azaltır.
- Kolesterol seviyesini düşürür
- İçerisindeki lif ile sindirim sisteminin düzenli çalışmasına katkı sağlar, bu sistemde gelişebilecek hastalıkların riskini azaltır, tokluk hissi sağlar.
- Görme rahatsızlığı yaşayan göz sağlığının iyileşmesine yardımcı olur.
- Beyin fonksiyonlarına iyi gelir, beyin hasarlarını önler ve beyin iltihabını önler. Öğrenme ve hafıza üzerinde geliştirici bir etkisi vardır.
- Cilt üzerinde bulunan ölü hücrelerin atılmasına yardımcı olur, sivilce oluşumunu önler, ciltte oluşabilecek hastalıklarının riskini azaltır.
- Menopoz dönemindeki kadınların bu dönemde gelişebilecek semptomlarının daha hafif geçmesine destek olur.
- Hipertansiyon ve anemi rahatsızlıklarının tedavisine destek olur.
Tatlı Patatesin Yan Etkileri Nedir?
Tatlı patates çok faydalı içeriklere sahip olmasının yanı sıra içerdiği bazı maddelerin bazı hastalıklara veya hassasiyete sahip kişiler tarafından tüketilmesi sakıncalı olabilmektedir. Ayrıca her besinde olduğu gibi tatlı patatesin de tüketilmesi gereken miktarının iyi bilinip bunun üzerine çıkılmaması gerekir. Yine de tatlı patatesin bilinen çok az yan etkisi ve zararı vardır ve bu durumlar çok nadir gelişir. Tatlı patatesin tüketiminde oluşabilecek yan etkiler aşağıda listelenmiştir:
- Tatlı patates az miktarda fitik asit, siyanür, tanen, oksalat gibi toksik madde içerir. Bu toksik maddelerin özellikle fitik asitin az miktarda bulunması dahi protein biyoyararlılığının azaltmasına neden olur.
- Yumrularında veya meyvelerinde bulunan solanin, tüketim miktarına bağlı olarak ishal, kusma, mide bulantısı, karın ağrısına yol açabilir.
- Tatlı patatesler yaygın bir alerjen olmasa da bazı kişilerde tatlı patatese karşı bir alerji gelişebilir. Bu kişilerde döküntü, kusma veya şişlikten hayati bir tehlikeye neden olan anafilaksiye kadar gelişebilen semptomlar görülebilir.
- İçeriğindeki yüksek beta karotenden dolayı ciltte turuncu bir alt ton oluşmasına neden olabilir. Bu rengin sebebi karotenemi adı verilen nadir bir durumun sonucudur. Karotenemi aslında tehlikeli değildir ve vücuda daha dengeli bir şekilde alınması ile yavaş yavaş azalan bir durumdur.
- Tatlı patates yüksek oksalat ve potasyum içeriği nedeniyle vücutta böbrek ve safra kesesi taşlarına neden olabilir.
- Aşırı tüketilmesi ile kızarıklık ya da baş ağrısı gibi durumlar ortaya çıkabilir.
- Tatlı patatesin çok çeşidi vardır, özellikle yabani çeşidinin fazla olması sebebiyle bazı çeşitleri zehirlenmeye sebep olabilir.
Tatlı Patates Nasıl Kullanılır?
Tatlı patates birçok farklı şekilde tüketilebilir. Haşlama, közleme, kavurma, kızartma, fırınlama, buharda veya tavada pişirme teknikleri uygulanarak kabuklu ya da kabuksuz pişirebilir ve tüketilebilir. Normal patates ile yapılabilecek tüm yemeklerde tatlı patates de kullanılabilir. Püre, garnitür, çorba, püre, salata ve daha birçok farklı şekillerde yemeği yapılabilir. Hafif tatlı olduğundan hem tatlı hem tuzlu yemek tariflerinde kullanılabilir. Ekmek dâhil her türlü hamur işi tarifinde kullanılabilir. Tadı hafif olduğu için tartların içerisinde de kullanılır. Tatlı patates kesilecek ise kararmaması için paslanmaz çelik bıçak kullanılması tavsiye edilir.
Tatlı patates haşlanma tekniği ile pişirildiği zaman vitaminlerini kaybetmediği için besin değeri açısından özel bir besindir. Besin değerlerini kaybetmeden yapılabilecek en iyi ve lezzetli pişirme tekniği; kabukları soyulmadan doğranarak haşlanması olarak kabul edilir. Bu tarif için tatlı patatesler yıkanır ve kabukları soyulmadan derin bir tencereye konulur. Üzerini kapatacak seviyede su eklenir ve suya biraz tuz katılarak kaynatılır. Daha sonra tatlı patatesler ara ara çatal batırılarak haşlanıp haşlanmadığı kontrol edilir. Haşlanan tatlı patatese karanfil, öğütülmüş muskat ve tarçın eklenebilir. Böylece besin değeri lezzeti daha da arttırılabilir. Ya da bunların yerine haşlanan tatlı patateslere biraz zeytinyağı da eklenebilir. Ya da haşlanan patatesin içerisinde et, peynir gibi malzemeler eklenip kumpir şeklinde yemekler de yapılabilir. Püre yapmak için ise kabukları soyulur, doğranır ve 20 dakika pişirilir. Püre kıvamına getirilen tatlı patates bu şekilde de tüketilebildiği gibi tadından ötürü sütlü tatlıların yanına da eklenebilir.
Tatlı Patates Tüketimi Ne Kadar Olmalıdır?
Tatlı patates tüketimi günlük olarak 2 veya 3 kere yapılması yeterli bir miktardır. Bu miktarların üzerine çıkılmaması, aşırıya kaçılmaması gerekir. Aksi takdirde başta sindirim sistemi problemleri olmak üzere olumsuz durumlara sebep olabilmektedir.
Kimler Tatlı Patates Kullanmamalıdır?
Tatlı patates faydalı bir sebze olsa da çok nadiren bazı insanlarda alerjiye neden olabilir. Tatlı patates tükettikten sonra kaşıntı, şişme ve nefes darlığı gibi alerjik belirtileri görülen kişilerin bu sebzeyi kullanmaması gerekir.
Tatlı patates potasyum içerir. Yüksek potasyum alımı, özellikle kalp hastalarının kullandığı ilaç olan beta blokeri kullananlarda ve böbrek sorunları yaşayan kişilerde sıkıntılara sebep olabilir, bu kişilerin tatlı patatesi kullanması uygun görülmez.
Özellikle yumru kısmında bol miktarda bulunan oksalatlar, böbrek ve safra kesesine yerleşerek taşlar oluşturur. Zaten bu rahatsızlıkları yaşayan veya vücudu taş oluşturmaya yatkın kişilerin ( ailesinde böbrek veya safra taşı hastalığı olan kişiler varsa bu yatkınlık artar. ) tatlı patatesi kullanmamaları gerekir.
Gastrit, mide ülseri gibi sindirim sistemi rahatsızlığı olan kişilerin tatlı patates tüketmesi halinde şiddetli alevlenme tarzı semptomlar görülebilir. Bu nedenle bu kişilerin tatlı patates tüketirken miktarı kontrol altına almaları gerekebilir ve bu semptomları sık yaşayan kişiler ise tatlı patates kullanmamalıdır.
Tatlı patatesler karbonhidrat bakımından yüksektir. Doğru kullanımda kan şekerini dengeleme özelliği vardır ancak bazen aşırı tüketimlerinde kan şekeri seviyesine olumsuz yönde etki edebilir. Bunun için özellikle diyabeti olan kişilerin tatlı patatesi nasıl tüketeceğine dair doktoruna danışmaları önerilir.
Tatlı Patates Nerede Yetişir?
Tatlı patatesin anavatanı Güney Amerika’nın kuzeybatı bölgesi ve Orta Amerika’dır. Yeterli suyun bulunduğu tropikal ve sıcak ılıman bölgeleri daha çok seven tatlı patates; Uganda, Nijerya, Vietnam, Hindistan ve Endonezya’da da yetiştirilmektedir. En çok Çin’de yetişir. Türkiye’de özellikle Akdeniz Bölgesi'nde yetiştirilir; daha çok İskenderun, Niksar ve Hatay’da yetiştirilir.
Tatlı Patates Nasıl Saklanır?
Tatlı patates; hafif serin, yaklaşık 15 ° C sıcaklığa sahip, nem oranı olabildiğince düşük olan kuru bir ortamda saklanmalıdır. Oda sıcaklığında da saklanabilir ancak bu saklanma süresini biraz daha azaltacaktır. Tatlı patates normal patatesten fazla su içerdiği için uzun süre saklanamaz. Tatlı patatesler pişirilmediği takdirde buzdolabında saklanmamalı. Raf ömrü 1 veya 2 haftadır. Saklanan tatlı patateslerin hiçbirinin bozulmamış olması gerekir çünkü çürük tatlı patatesler diğer tatlı patateslerin de hızlıca çürümesine neden olabilir.
Tatlı Patates Kaç Kaloridir?
100 gram tatlı patatesin içeriğinde 86 kalori bulunmaktadır. 1 orta boy tatlı patates; 130 gram ve 112 kaloridir.
Tatlı Patates Yağ Yakan Besinler Arasında Geçer mi?
Evet, tatlı patates yağ yakan besinler arasında geçer. Tatlı patates tüketilmesi ile yağ moleküllerini hapseder ve böylelikle yağ emilimine engel olur. Bağırsak hareketlerini hızlandırır ve burada iyi huylu bakterilerin çoğalmasını sağlar. Bunun yanında yavaşlayan metabolizmayı da harekete geçirir. Ve tüm bunların sayesinde yağ yakımına yardımcı olur.
