D vitamini eksikliği günlük ihtiyaç kadarı karşılanmadığında, bazı hastalıkların sonucu olarak veya emilim bozukluklarına sıklıkla görülür. Günlük beslenme listesine D vitamininden zengin besinler eklenmediğinde veya yeterli miktarda tüketimi sağlanamadığında D vitamini eksik kalır. Aynı zamanda deride de D vitamini güneş ışığı sonucu oluşur. Güneş ışığı yeterli miktarda alınamazsa yine D vitamini eksikliği kaçınılmazdır. Günlük D vitamini ihtiyacı kişinin yaşına göre değişiklik gösterir. D vitamini eksikliğinin olmaması bağışıklık sistemini güçlü tutmak, kas eklem sistemi, sinir sistemi ve diş sağlığı için önemlidir. D vitamini eksikliğinin tedavisinde D vitamininden zengin besinler olan süt, yumurta, tahıllı besinler, peynir, mantar ve ton balığı günlük beslenme listesine eklenmelidir. Günlük besin tüketiminde yeterli alımı sağlanmalıdır. Bununla beraber Mart –Ekim aylarında 11.00 – 15.00 saatleri arasında 10 - 15 dakika günlük güneş ışığı doğrudan alınmalıdır. D vitamini eksikliğinin sonucu olarak görülen hastalıklarda uzman eşliğinde tanı ve tedavi sağlanır. D vitamini eksikliğini kapatmak amacıyla takviyelere ve enjeksiyonlara yer verilir.
D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nedir?
D vitamini vücudun sistemlerini oluşturan, fonksiyonları düzenleyen, kemik ve diş sağlığında oldukça önemli bir vitamindir. Eksikliğinde vücutta bazı belirtiler oluşur. D vitamini eksikliğinde sıklıkla görülen belirtiler aşağıdaki gibidir.
- Sürekli üşüme hissi.
- Sürekli terleme hissi.
- Kilo verememek veya kilo verirken zorlanmak.
- Yorgunluk, halsizlik ve sürekli uyku hali.
- Değişken ruh hali ve depresyon.
- Saç köklerinde zayıflık ve saçların dökülmesi.
- Gözlerin altında morarmalar.
- Dengede kalamamak ve yürürken zorlanmak.
- Sıklıkla yaşanan baş ağrısı.
- Eklem ve kemiklerde ağrı.
- Kas ağrıları.
D Vitamini Eksikliği Tanımı Nedir?
Dünya Sağlık Örgütü, yeterli düzeyde D vitamini üretmeyi sağlayabilmek için güneş yanığı oluşmamasına dikkat etmekle beraber her gün yüzden ve kollardan 30 dakika boyunca güneş ışığının doğrudan alınması gerektiğini söylemektedir. Bununla beraber kış ayları ve kapalı mekanlarda uzun süre vakit geçirmenin D vitamini eksikliği için risk faktörü olduğunu söylemektedir. D vitamini eksikliği, vücudun fonksiyonları ve doğru çalışabilmesi için gereken D vitamini miktarının yeterince alınmaması demektir. Türk Osteoporoz Dergisi D vitamini eksikliğinin tanımı için, kişide D vitamini ölçümünde kanda 25(OH)D değerlerine bakılması gerektiğini ve bu değerin 20 ng/ mL ’ den düşük olmasının D vitamini eksikliği olarak tanımlandığını, 21 ile 29 ng/mL arasında olmasının ise D vitamini yetersizliği olarak tanımlandığı söylemektedir.
D Vitamini Eksikliği Riski Altında Bulunan Kişiler Kimdir?
D vitamini eksikliği bazı gruplarda daha sık olarak görülür. D vitamini eksikliği risk altında bulunan kişi ve gruplar aşağıdaki gibidir.
- Anne sütünden faydalanan bebekler
Bebeklerin güneş ışığının zararlı yanlarından korunarak yeterli miktarda faydalanması gerekir. Annenin, bebeğin sağlığı ve yeterli miktarda D vitamini alması için günlük besin listesine D vitamininden zengin besinler eklemesi gereklidir. Anne ve bebek sağlığı için bu durum büyük önem teşkil eder.
- Yaşlanmaya bağlı D vitaminin duyulan ihtiyacın artması
Kişinin yaşı ilerledikçe D vitamini sentez durumu azalır. D vitamini eksikliği belirtileri ise kalp damar sorunları ve kemik sorunları olarak kendini gösterir. Yaşın ilerlemesine bağlı rutin kan kontrolü yapılmalı. Diyet listesine D vitamini kaynakları eklenmeli aynı zamanda güneş ışığından gerekli miktarda faydalanmalıdır.
- Büyüme ve geliş çağındaki çocuklarda ihtiyacın artması
Büyüme ve gelişme döneminde çocukları mikro besin öğelerine ihtiyaçları artar. Çocukların günlük besin listelerine vitamin ve minerallerden zengin besinler eklenmeli ve vitamin ihtiyaçları tamamlanmalıdır. Gereken durumlarda takviyelerle destek sağlanır.
- Kapalı ortamda yaşamanın sonucu olarak güneş ışığını yeterli alamamak
Sürekli kapalı ortamda yaşayan veya güneş ışığını yeterli miktarda alamayan kişilerde D vitamini eksikliği sıklıkla görülür. Günün belli saatlerinde güneş ışığının yeterli alımı sağlanmalıdır.
- Bağırsak problemleri ve emilim bozuklukları
Bağırsak hastalıklarında D vitamini yeterli alınsa dahi emilimi yeterince sağlanamaz. D vitamini yağda eriyen bir vitamindir. Yağda erimesi sebebiyle bağırsaklarda görülen yağ emilim bozukluklarında yeterli düzeye ulaşamaz. Emilim problemlerinde tanı ve tedavi sağlanmalı gerektiği durumlarda ise takviyelere yer verilmelidir.
D Vitamini Eksikliği Hangi Hastalıklara Neden Olur?
D vitamini vücudun hayati işlevlerini sürdürmeye yardımcıdır. Bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalık oluşumlarını engelleyici etkisi vardır. D vitamini eksikliğinde vücutta fonksiyon kayıpları başlar ve hastalıkların oluşumu hızlanır. D vitamini eksikliğinde sıklıkla görülen hastalıklar aşağıdaki gibidir.
- Hipertansiyon ve tansiyonda bozulmalar.
- Diyabet ve insülin dengesizliği.
- Kalp damar hastalıkları.
- Kemik erimesi yani osteoporoz ve kemik hastalıkları.
- Kemik yumuşaması yani osteomalazi.
- Çocuklarda raşitizm.
- Kas kayıpları ve kas güçsüzlüğü.
- Tümör gelişimi.
- Sinir sistemi hastalıkları.
- Depresyon ve ruh sağlığı problemleri.
D Vitamini Eksikliği Cildi Nasıl Etkiler?
D vitamini ciltte hücrelerin onarımını sağlar. Cilt hücrelerini yenileyerek genç kalmayı sağlar. Aynı zamanda D vitamini bağışıklık sistemini güçlendirir. Bağışıklık sistemini güçlendirmesiyle kırışıklık ve yaşlanmayı önler. D vitamininin yeterli miktarda alınması sivilce ve akne gibi cilt sorunlarının önlenmesine yardımcıdır. Antienflamatuar etkisiyle de ciltte oluşmuş yara izlerinin oluşturabileceği enfeksiyon durumlarını önlemeye yardımcıdır. Çocuk Sağlığı Hastalıkları Uzmanı Dr. Endi Romano güneş ışığı ile D vitamini alımının çok önemli olduğunu fakat güneş ışığı alımı süresinin uzatıldığında ciltte yaralanmalara neden olabileceğini söylemektedir.
D Vitamini Eksikliği Diş Etlerini Nasıl Etkiler?
D vitamini diş ve diş eti için gerekli bir vitamindir. D vitamini kalsiyum ve fosforun bağırsaklardan emilimini sağlar. Kalsiyum ve fosfor ise diş için önemli minerallerdendir. D vitamini eksikliğinde kalsiyum ve fosforun emilimi yeterince sağlanamaz bu durumda diş eti hastalıkları ortaya çıkar. D vitamini eksikliğine bağlı dişte görülen hastalıklar; diş minesinde bozulma ve diş dentinde oynamalar, diş pulpa görüntüsünde bozulmalar, diş sürmesinde gecikmeler, diş çürüklerin artmalar ve diş kemiğinin radyografik görüntüsünün anormal olması olarak sıralanabilir. D vitamini gereksinimi besinlerden ve takviyelerden tamamlanmalıdır. Aynı zamanda güneş ışığından yeterli miktarda faydalanılmalıdır. Dr. Seyhan Güç D vitamininin kalsiyum ve fosfor emilimini sağlaması sebebiyle diş eti hastalıklarının oluşmasını önlediğini söylemektedir. Dr. Güç sağlıklı diş ve diş eti için D vitamini alımının yeterli olmasının şart olduğunu da eklemektedir.
D Vitamini Eksikliği Sporcuları Nasıl Etkiler?
Sporcular ve performansa bağlı egzersiz yapanlarda D vitamininin önemi çok fazladır. D vitamini seviyelerindeki artmaya bağlı kas sisteminde de olumlu bir artış görülür. D vitamini aynı zamanda vücutta bağışıklık sistemini güçlendirdiği için antienflamatuar etki gösterir. Sporculardaki D vitamini eksikliğine bağlı antienflamatuar etki zayıflar. Bu etkinin zayıflamasıyla performans şiddetine bağlı kas ağrıları ve kas krampları görülür. D vitamininin yeterli miktarda alımı performans ve güç artışı için de önemlidir. D vitamini eksikliğinde kemiklerde yaralanma riskleri artar. Bu da sporcuları olumsuz yönde etkileyecektir. Ek olarak yoğun egzersiz yapanlar ve sporcularda D vitamininin eksik alımı denge problemleri ve dayanıksızlık olarak sporcuya geri dönecektir. Yapılan çalışmalar sonucunda sporcularda D vitamini alımının olumlu etkileri olduğu kanıtlanmıştır. Dr. Banu Taşçı sporcularda görülen D vitamini eksikliklerinin çabuk yorulma, kas güçsüzlüğü, kas kasılmaları ve kaslarda harabiyet olarak sonuçlandığını söylemektedir. D vitamini eksikliğinin önlenmesi için güneş ışınlarının doğrudan alınması gerektiğini söylemektedir. Dr. Taşçı, D vitamini takviyelerinin bilinçsiz ve fazla kullanımının toksititeye neden olduğunu ve uzman eşliğinde kullanılması gerektiğini de eklemektedir.
D Vitamini Eksikliği ve Kas Gelişimi
D vitamininin yeterli alımı sporcularda çok önemlidir. Kas gelişimi ve kas onarımı için besin listelerine D vitamininden zengin besinlere yer verilmeli, gereken durumlarda ise takviye kullanımı sağlanmalıdır. D vitamini testosteron düzeylerindeki artışı sağlar. Testosteron ise kas gelişimi için gerekli bir hormondur. Testosteron seviyelerinde görülen bu artış protein sentezini sağlar. Protein sentezi arttıkça kas gelişimi desteklenir ve kas onarımı sağlanır. Bu sebeple kas gelişimi için önemli faktörlerden birisi D vitamininin yeterli alımıdır. Kas gelişimi için sporcular yaygınlıkla D vitamini takviyelerini kullanmaktadırlar.
D Vitamini ve Kemik Erimesi İlişkisi
D vitamini vücudun önemli görevlerinde yer alır. Paratiroid hormonunun salgılanmasını önler. D vitamini eksikliğinde paratiroid salgısı düzensiz bir şekilde artış gösterir. Bu salgı ise kemik erimesine yol açar. Dünya Sağlık Örgütü ( WHO) osteoporoz yani kemik erimesini kemiğin kütlesinin azalması ve doku bozulması sebebiyle kırık riskinin arması olarak tanımlamaktadır. Osteoporozun en önemli nedeninin ise güneş ışığını yeterli miktarda alamamak buna bağlı D vitamini eksikliğinin görülmesi olduğunu söylemektedir. İç Hastalıkları Uzm. Dr. Aytaç Karadağ osteoporozun sinsi ilerlediğini söylemektedir. Uzm. Dr. Karadağ osteoporozu önlemenin en etkili çözümünün yeterli güneşlenmek ve D vitamininin dengeli alımı olduğunu da eklemektedir.
D Vitamini Sinir Sistemini Güçlendirir mi?
D vitamininin kas sistemi üzerine birçok faydası bulunduğu gibi sinir sistemine oldukça fazla faydası bulunmaktadır. Enfeksiyonlara karşı vücudu korur ve vücudun direncini artırır. Kanserin bulunduğu hücreleri yok etmeye yardımcıdır. D vitaminine ait reseptörtler beynin belli yerlerinde bulunur ve sinyallerin iletilmesini sağlar. D vitamini ve beyin ilişkisinin ilk kanıtı, sağlıklı yetişkin kişilerde uygulanan serebrospinal sıvı incelemesidir. Bu sıvı incelemesinde metabolitler bulunmuş ve dolaylı kanıtı sağlanmıştır.
D Vitamini Testosteron Salgılanmasını Arttırır mı?
D vitamini vücudun testosteron salgılanmasını artırır. D vitamini alımı arttıkça testosteron seviyesinde artış yaşanacaktır. Testosterondaki seviyeler arttıkça kaslarda gerçekleşen protein sentezi de artacaktır. Bu sayede testosteron salgılanması protein sentezine bağlı kas yaralanmalarını önler. Sonuç olarak D vitamini seviyesi testosteron salgılanmasını artırırken kas oluşumlarını ve kas gelişimini destekler. Yağ oranı ne kadar optimal ise testosteron salgılanması bir o kadar yüksektir. Bu sebeple D vitamini seviyelerinin yükselmesi sağlanır.
D Vitamini Eksikliği Diğer Vitamin Eksiklikleri ile Nasıl Etki Yaratır?
Vitamin ve mineral eksiklikleri birbirleriyle bağlantılıdır. D vitamini yağda eriyen bir vitamin türüdür. Yağ emilim bozukluklarına bağlı bir eksiklik söz konusu ise yağda eriyen diğer vitaminlerin eksiklikleri de baş gösterecektir. Bu durumda kişide yağ emilim bozukluğuna bağlı görülen D vitamini eksikliği beraberinde A vitamini, E vitamini ve K vitamini eksikliklerini de getirir.
D Vitamini Eksikliği Hakkında Uzman Görüşleri
D vitamini eksikliği hakkında görüşleri olan uzman doktorlar ve D vitamini eksikliği ile ilgili görüşleri aşağıdaki gibidir.
- İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Sabiha Gökçen Asvaroğlu
Uzm. Dr. Sabiha Gökçen Asvaroğlu, son yıllarda D vitamini eksikliğinin çok yaygın olduğunu söylemektedir. D vitamininin birçok metabolik faaliyete katıldığını, bağışıklığı güçlendirerek hastalıklardan koruduğunu söylemektedir. Aynı zamanda D vitaminin %95 kadarının güneş ışınlarının etkisiyle deride sentezlendiğini %5 kadarının ise besinlerden alındığını da eklemektedir. D vitamini eksikliğinin birçok hastalıkla bağlantılı olduğunu ve çocuklarda raşitizm gibi önemli kemik sorunlarına neden olduğunu söylemektedir. Uzm. Dr. Asvaroğlu vücuttaki D vitamini eksikliğinin doğru olarak saptanması için tek yolun kandaki (25 (OH) Vitamin D3) düzeyinin ölçülmesi olduğunu söylemektedir.
- Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Nadir Şener
Prof. Dr. Nadir Şener, D vitamininin kalsiyum ve fosfor metabolizmasını düzenlemekle beraber kemik sağlığı için çok önemli olduğunu söylemektedir. D vitamini eksikliklerinin çözümü için özellikle Mart –Ekim aylarında ve 11.00 – 15.00 saatleri arasında 10- 15 dakika kadar güneşlenmenin önemini aktarmaktadır. Prof. Dr. Nadir Şener hamile ve emziklilerin, büyüme çağında olanların, güneş görmeyen kişilerin, 50 yaş üstündekilerin ve bazı hastalık durumlarında D vitamini eksikliği yaşayanların D vitamini takviyesi almalarını önermektedir.
- Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı Uzmanı Prof. Dr. Abdullah Bereket
Prof. Dr. Abdullah Bereket, açık tenli kişilerin 10 – 15 dakika güneş ışığı almasının 24 sat içinde 10.000 ila 20.000 IU D vitamini oluşmasını sağladığını söylemektedir. Koyu tenli kişilerde ise aynı dozda D vitamini oluşması için 5 – 10 kat daha fazla güneş ışığının gerektiğini söylemektedir. D vitamini fazlalığının ise kandaki kalsiyum düzeylerini artırdığını buna bağlı böbrek taşı risklerinin oluştuğunu da eklemektedir. Prof. Dr. Bereket çocuklardaki D vitamini eksikliğini önlemek amacıyla yeni doğanların ilk yılında günlük 400 IU D vitamini verildiğini ve Sağlık Bakanlığı çerçevesinde yapılan bu uygulamanın 2005 yılından beri devam ettiğini de belirtmektedir.
